Kod Belog Lava

U starim sačuvanim zapisima postoje informacije, kojima se potvrđuje da je grad Novi Sad zvanično osnovan 1694. godine, više od 80 godina pre SAD. Novi Sad je izuzetno važan kulturno istorijski grad u Vojvodini, a prvobitno naselje datira još iz 4. veka, kada su ga izgradila keltska plemena. 
 

Najstarija spratna kuća u Novom Sadu, izgrađena je 1720. godine!

Istorija našeg grada, povezana je sa početkom izgradnje Petrovaradinske tvrđave 1692. godine i formiranjem Petrovaradinskog šanca. Od početne ideje da štiti pontonski most između Bačke strane i tvrđave, šanac poprima obrise pravog grada. Grad je prvobitno bio naseljen u samoj blizini sadašnje najstarije spratne kuće u Novom Sadu i to kod Dunavske ulice, Vladičanskog dvora i ulice Zlatne grede. Moramo napomenuti kako su upravo Dunavska i ulica Zlatne grede, ujedno i najstarije ulice u našem gradu.

Najstarija
 

Poznato je kako je Petrovaradinski šanac na samom početku bio stecište okupljanja balkanskih trgovaca. Zvanična istorija Novog Sada zapravo započinje 1. februara 1748. godine, kada mu Marija Terezija dodeljuje status slobodnog kraljevskog grada. Sam naziv Ujvidek, Neoplanta i Nojzac, preveden je kao Novi Sad. Godine 1720. izgrađena je i prva kuća na sprat po prepoznatljivom baroknom stilu i pod nazivom kuća Kod Belog Lava.

Kuća Kod Belog Lava bila je jedna od prvih spratnih kuća u Novom Sadu, ali i Vojvodini!

Kod Belog Lava
 

Oko najstarije kuće Novog Sada bile su izgrađene zemunice, tako da je kuća Kod Belog Lava bila jedna od prvih spratnih kuća u našem gradu. Mada se pretpostavlja da je kuća Kod Belog Lava verovatno i najstarija kuća na sprat u Vojvodini. Zanimljivo je kako je ovaj objekat bio jedan od retkih, koji je „preživeo“ bombardovanje sa tvrđave 1849. godine. Prema postojećim sačuvanim dokumentima, poznato je da je prvi vlasnik ove kuće bio Stojan Maslak. Stojan je bio poznati sapundžija i proizvodio u tome vreme kvalitetne sapune. Maslak je kao prvi vlasnik prve spratne kuće u Novom Sadu, ovoj kući dao prvobitni naziv, kuća Kod Belog Lava.

Posebnost ove kuće čini i najstariji sačuvani bunar, koji je ugrađen u zid sa leve strane prolaza kroz kuću.  Ovaj bunar su koristili stanovnici ove, ali i ostalih kuća u okolini i na taj način se snabdevali pijaćom vodom. Prvi naredni vlasnik najstarije spratne kuće u Novom Sadu, bio je Emanuil Janković. Emanuil je otvorio prvu knjižaru u Novom Sadu, a u kasnijem periodu je u ovoj kući bila formirana i prva štamparija, koja je štampala knjige na srpskom jeziku. 
U najstarijoj spratnoj kući u Novom Sadu bila je otvorena i prva knjižara, a kasnije i prva štamparija!

Nakon toga kuću koriste bačke vladike, porodica Ivković, porodica Stratimirović u posed kuće dolazi 1876. godine, a porodica Dunđerski 1910. godine. Lazar Dunđerski je bio vlasnik kuće Kod Belog Lava sve do 1940. godine, kada kuću otkupljuje, Samuilo Kertes direktor banke, Kornal Frank poznati industrijalac koji je ujedno bio i njegov zet. Zajedno sa njima, najstariju spratnu kuću u Novom Sadu otkupljuje i Širšenhauzer, koji je bio trgovac. 

Sadašnji objekat je u izuzetno dobrom stanju, a smešten je u sklopu prostorno istorijske celine „Staro Jezgro“. Kuća se nalazi na ćošku ulica Zmaj Jovine i Dunavske, a nije poznat zvaničan razlog zbog čega je dobila naziv Kod Belog Lava. Mada se pretpostavlja da je ovaj naziv dobila u skladu sa običajima davanja naziva onog vremena. Obzirom na vreme kada je nastala, izvesno je da je građena u stilu baroka. Profanu baroknu arhitekturu, karakterišu svi elementi koji se mogu videti na ovoj kući. To je jednostavna ulična fasada, masivni zidovi i tipična svodna konstrukcija u unutrašnjosti objekta. 

Najprepoznatljiviji deo kuće Kod Belog Lava je kamena kapija na samom ulazu!

Može se reći da je najprepoznatljiviji deo kuće Kod Belog Lava kamena kapija, koja se vidi prilikom samog ulaska u prolazu kuće iz Zmaj Jovine ulice. Prozori najstarije spratne kuće u Novom Sadu, zapravo svedoče o onom vremenu kada su prozori u kuću i ugrađeni. Posebno interesantan detalj kuće su luftfenseri, inače mala prozorska okna, koja se mogu zasebno otvarati. Nedaleko od ove kuće bila su i dva privatna sanatorijuma, jedan od doktora Slavka Uzelca, a drugi od doktora Stanka Matanovića. U blizini kuće Kod Belog Lava, bilo je više simpatičnih restorančića, koji su nudili odlične specijalitete na roštilju.

Kuća Kod Belog Lava se u sadašnjem vremenu nalazi na samom ćošku Dunavske ulice i Zmaj Jovine i donedavno je posedovala na zidu kod prozora na prvom spratu neaktivirano topovsko đule, koje je bilo ispaljeno sa petrovaradinske tvrđave 1849. godine. Rekli smo da je Novi Sad skoro u potpunosti srušen tokom bombardovanja, sem nekoliko objekata, a među njima i najstarija kuća Kod Belog Lava. To znači da staro jezgro grada potiče iz 18. veka, kada je grad dobio 1.300.000 forinti srebra iz Beča. Tada su oko najstarije spratne kuće počeli da se grade objekti u ulicama Dunavska, Glavna, Futoška i Temerinska.
 

Može se reći da je istorija ove kuće ujedno i istorija Srba i Jevreja u Vojvodini!

Priča o kulturnim spomenicima Novog Sada, poput kuće Kod Belog Lava nemaju ni svoj početak, ali ni kraj, jer su svi oni deo istorije i razvoja ovog grada. Kulturni spomenici poput najstarije spratne kuće u Novom Sadu, imaju ogroman značaj za prošlost, sadašnjost i budućnost našeg grada. Kuća o kojoj pišemo i svi njeni delovi od koje je izgrađena u sebi nosi duh prošlosti i nekih prošlih dana. 

Upravo istorija kuće kojom se Novi Sad ponosi sa sobom nosi i kulturno nasleđe kojim se građani Novog Sada mogu ponositi. Često novosađani putnicima namernicima, upravo ovu kuću pokazuju sa ponosom i kažu im da je to najstarija kuća u Novom Sadu. Ne trebamo biti neki posebni stručnjaci arhitekture da bi shvatili, koliko je deo grada u kome se nalazi kuća Kod Belog Lava, sačuvan i prirodno patiniran. Ova kuća kao i građevine u njenoj blizini, sačuvani su i opstali upravo onakvi, kakvi su bili pre 100 i 200 godina.
 

Kuća kod Belog Lava sasvim sigurno je jedno od najvrednijih znamenja Novog Sada i to je istorijski objekat, kojim se i danas ponose sadašnje generacije, ali će se njome ponositi i generacije koje tek dolaze. 

fotografije: Solis nekretnine