Istorijat naselja Detelinara

---

Za one koji prvi put čuju da se neko naselje u jednom gradu zove „Detelinara“ to ime je sigurno neobično pa i čudno. Ali postoji i konkretan razlog, zašto se deo Novog Sada ovako i zove. 

Poznato je da su na Detelinari pronađeni izuzetno zanimljivi arheološki ostaci, još iz vremena Laten-a, što je naziv mlađeg gvozdenog doba. Oko 279. godine pre nove ere, keltska plemena nastanjuju Podunavlje. Svojim dolaskom menjaju dotadašnje običaje pa i kulturu starosedelaca pa tako nastaje nova zajednica pod nazivom Skordiska (Skoridsca).

Skoridsci je bilo keltsko pleme iz doba antike, koje je živelo na prostorima Mezije, Panonije u regiji između reka Dunav, Sava i Drava. Njihov snažan uticaj, osećao se u regijama koje danas čine Srbiju, Mađarsku, Hrvatsku, Sloveniju, Austriju, Slovačku i BiH. Pretpostavlja se da je naziv ovog plemena, izveden iz imena Skordus planine (današnja Šar planina). 

Arheološki nalazi dokazuju da se na prostoru sadašnje Detelinare živelo još u mlađem gvozdenom dobu!

Zemljoradnici su imali gumna na prostoru današnje Detelinare, a tadašnje naselje se nazivalo Jovanovski kraj. U ovom kraju su živeli pretežno siromašni, nadničari, zanatlije i radnici. Tadašnja vlast svim zemljoradnicima naređuje da sade detelinu i tako ceo taj kraj dobija naziv Detelinara.

Naselje Detelinara nastaje negde nakon završetka prvog svetskog rata, a naziv je dobilo po zasejanoj detelini na zemljištu, gde nije bilo izgrađenih kuća. Na prostoru Stare Detelinare od samog njenog nastanka, dodeljivane su poljoprivredne parcele, zainteresovanim poljoprivrednicima. Lokalni stanovnici su u to vreme sadili velike delove svoje zemlje detelinom, a sadili su je iz praktičnog razloga.

U blizini polja sa detelinom bila je postojeća kasarna (današnja kasarna Majevica), koja je tada posedovala veliki garnizon sa konjicom te su meštani Detelinare, detelinu prodavali vojsci.

U to vreme ekspanzijom sadnje deteline, leva strana Piroškog puta koga su tada tako zvali (sadašnja leva strana Rumenačke ulice), kompletno se zeleneo od zasada deteline. Kompletna priča o sadnji deteline se menja od onog trenutka, kada kasarna Majevica postaje najveći aerodrom za vreme Kraljevine SHS. 

Vlast je tokom nastanka ovog naselja, svim zemljoradnicima naredila da sade detelinu!

Oko 1925. godine pod pritiskom radničke klase, gradske vlasti odlučuju da dodele 200 placeva, a 1927. godine još 300 placeva za građenje prizemnih kuća. I pored dodele građevinskih placeva, veliki problem je bio zbog nelegalne gradnje kuća. Placevi koji su dodeljivani za građenje stambenih kuća, bili su bliže gradu i zahvatali su veliku površinu od sadašnje ulice Branka Bajića, sve do ulice Janka Veselinovića. Interesovanje za placeve na kojima su se mogle graditi kuće, bilo je sve veće pa su pod tim pritiskom počeli da se dodeljuju i manji placevi na periferiji. 

 

Sadašnja Detelinara je pre drugog svetskog rata između 1937. i 1938. godine, dobila naziv Ivanjdansko naselje mada se ovaj naziv nije dugo održao, a značaj razlog tome je i početak drugog svetskog rata. Naziv Ivanjdansko naselje, ozvaničio je tadašnji Gradski odbor, jer su stanovnici tog kraja kao i Jovanovska crkva slavili Ivanjdan. Stanovnici Detelinare su uglavnom sačinjavali siromašniji slojevi stanovništva, nadničari i radnici, ali i u današnje vreme situacija nije drugačija, jer se ovo naselje i danas smatra radničkim naseljem.

Detelinara je uvek bio poseban i sasvim drugačiji deo Novog Sada, jer je inače bio predviđen kao radničko naselje još 1950-tih godina prošlog veka i formiran u blizini industrijske zone. 

Detelinara je između 1937. i 1938. godine imala naziv Ivanjdansko naselje!

Nakon drugog svetskog rata započeta je izgradnja višespratnica i to severno od ulice Kornelija Stankovića pa sve do ulice Oblačića Rada. Za razvijanje Detelinare značajne su bile ulice Rumenačka, kao i Rumenački put. Ova putna komunikacija je bila izuzetno važna, pre svega zbog seoskih naselja na jednoj i izgrađenih fabrika na drugoj strani. 

Nastavljamo priču o naselju Detelinara kroz nekoliko istorijskih činjenica. U ovom naselju je nadaleko bila poznata kafana „Meksiko“, ali su bila poznata i negativna dešavanja poput tuča ispred ove kafane, tako da se stariji sugrađani sigurno sećaju akcije milicije, koja je tada bila angažovana na konjima i to sve sa mašinkama. Glavni učesnici tuča bili su članovi bande pod nazivom „Divlji zapad“.

Tradiciju kafane Meksiko, nastavila je dugi niz godina kafana „Kolubara, koja je bila smeštena na samom ćošku sadašnje Rumenačke ulice i ulice koja vodi na detelinarsku pijacu. Kuća u kojoj je bila smeštena kafana Kolubara, srušena je 2007. godine i na tom mestu je izgrađena moderna višespratnica u donjem delu sa lokalima, a na gornjim spratovima sa stanovima.

Na Detelinari je 1959. godine bilo izgrađeno oko 570 novih stanova!

Detelinara je 1959. godine imala oko 7.000 stanovnika i te godine je bilo izgrađeno oko 570 stanova. Naredne godine je odlučeno da se dotadašnja sala doma socijalističkog saveta u sklopu radničkog igrališta, kompletno renovira i da to od tada bude bioskop. Bioskop je dobio naziv Sutjeska, posedovao sinemaskop platno i mogao je u jednoj bioskopskoj predstavi primiti 260 gledalaca.

Na sednici narodnog odbora opštine Novi Sad 28. februara 1961. godine odlučeno je da će se novoformirano naselje kod zgrada sa više spratova zvati Detelinara.

Prve telefonske linije na Detelinari uvedene su 1964. godine!

Naselje nije bilo završeno tako da nije bilo trotoara, a bilo je puno prašine, a za vreme kiša i blata. Autobuske linije nisu posedovale dovoljno autobusa te su zbog toga u vozilima tadašnjeg gradskog saobraćaja bile velike gužve, naročito onda kada su ljudi išli na posao ili se vraćali sa posla. Zanimljivo je da je 20. oktobra 1962. godine sa radom počeo i prvi servis za pranje i peglanje i to u zgradi, gde se sada nalazi pošta.

I onda se 1964. godine u kulama uvode prve telefonske linije, tako da je telefonsku vezu dobilo 170 stanova. Na Detelinari je 1965. godine bilo 5000 starih predratnih stanova, 7000 novih stanova, ali nije bilo zanatskih radnji, dečijih vrtića, pijace, restorana pa ni preko potrebne pošte. Zatim se vremenom osniva preduzeće za održavanje stanova i to je najverovatnije bila preteča današnje firme Stan. 

 

Godine 1966. u Novom Sadu započinje asfaltiranje ulica, tako da su te godine asfaltirane i prve ulice na Detelinari. Nekada poznati bioskop Sutjeska na Radničkom igralištu, ipak je zatvoren 1967. godine. Naredne godine se raspravlja o problemima koji su nastali u zgradama Pobede, zbog problema sa vodovodom, kanalizacijom, a dodatni problem su stanari imali zbog urušavanja plafona.

Velika novost za meštane Detelinare, bila je i odluka da se u ulici Janka Veselinovića, odmah pored dotadašnje samousluge, izgradi i prva pijaca. Moramo napomenuti da je pijaca na Detelinari, bila ujedno i prva natkrivena pijaca u Novom Sadu. Na Avijatičarskom naselju 1969. godine, počinje izgradnja zgrada sa tri sprata.

Negde krajem 70-tih godina, počela je izgradnja Avijatičarskog naselja sa tipskim kućicama. Ono što je za sve Detelinarce izuzetno važno je to da je u prvoj od tih kuća, živeo i naš Mika Antić. Detelinara ima dve osnovne škole, jedna je Dositej Obradović, a druga Svetozar Marković-Toza. Ono što svaki Detelinarac zna da su ove dve škole što se učenika tiče, uvek imale ozbiljan rivalitet.

Moramo još napomenuti, kako je veliki događaj za sve stanovnike Detelinare, bilo otvaranje nove robne kuće. Kao stari Detelinarac se sećam iako sam bio klinac, kako narod nije dočekao svečano otvaranje, već je provalio u novu robnu kuću i na taj način je „svečano“ otvorio. 

I onaj šarmantniji deo priče o istoriji Detelinare su priče koje nemaju veze sa građenjem, asfaltiranjem ulica ili uvođenjem prvih fiksnih telefona. Mada moramo reći mlađoj generaciji, kako osim fiksnih, tada nije bilo mobilnih telefona i nije bilo ničeg lepšeg, atraktivnijeg pa i mističnijeg od onog kada dođeš kući i pitaš svoje „da li me je neko zvao“. 

Detelinara je imala i svoj vokalno instrumentalni sastav „Baroni“

Detelinara se uvek izdvajala od drugih naselja u Novom Sadu, jednostavno ovo naselje je uvek imalo svoje priče, svoj šarm, svoje posebne pojedince pa i mangupe. Tako su drugovi sa Detelinare u to vreme formirali svoj vokalno instrumenatlni sastav pod nazivom „Baroni“. Detelinara je imala i još ima svog Musu kako ga i danas od milja zovu. Kod Muse se prodavao suncokret, orasnice i odličan sladoled.

Kružila je dugi niz godina legenda da Musa fišecima čačka uši i mada niko nije verovao u to, svi su ipak kraj fišeka bacali. Jedino što je Musa kasnije modernizovao svoju radnju i ne prodaje više suncokret, nego voće i povrće. 

Pisac ovih redova je stari Detelinarac, tako da može reći da je kroz ovo naselje prolazila pruga i nije bilo ništa lepše, nego kada prođe parnjača i zamiriše svojim dimom, koji nikom nije smetao. U ulici Orlovića Pavla, kao deca smo se igrali u prašini i blatu neasfaltirane ulice, a pored nas su slobodno šetale guske i ništa nam tada nije nedostajalo.

Kada je počela modernizacija, kao klinci smo danima branili naše zajedničko fudbalsko igralište sa golovima, koje su hteli srušiti zbog planirane izgradnje nove zgrade. Preko pruge je bila bara i kada se zaledila posedovali smo samo mi na Detelinari, pravo prirodno klizalište. Imali smo i specijalne metalne dodatke koje smo montirali na cipele i čizme i nisu nam nedostajale moderne klizaljke.

 

Da li znate da je Detelinara imala i svoj korzo? Da, da i te kakav, korzo je bio u sadašnjoj Banatskoj ulici. Detelinara ima i svoj poznati rukometni klub Radnički, a posebna je priča o RFK Novi Sad čije navijače od milja zovu „Kanarinci“ zbog žuto plave boje dresova. Fudbalski klub Novi Sad je svojevremeno bio najveći „rasadnik“ fudbalera u Evropi i u to vreme imao više navijača nego fudbalski klub Vojvodina.

U čuvenoj kafani „Pilot“, mogli ste u prošlom veku pojesti tada najbolje ćevape u celom Novom Sadu, ali na žalost kafane i dobrih ćevapa više nema.

Detelinara u sadašnje vreme ima sasvim drugačiji izgled!

U sadašnje vreme Detelinara ima sasvim drugačiji izgled, promenio se i sastav stanovništva. Najveća promena, desila se na potezu od ulice Kornelija Stankovića ka sajmu, gde je veliki broj kuća srušen i na njihovo mesto izgrađen veliki broj modernih zgrada sa stanovima i lokalima.

Značajno je napomenuti kako je za vreme ekspanzije gradnje na Novoj Detelinari, ovo naselje u tom trenutku bilo najveće gradilište stambenih zgrada u Evropi. To je sada jedno potpuno novo naselje koje se zove Nova Detelinara, ali o tom delu naselja, pisaćemo nekom drugom prilikom.

Link ka sajtovima sa koga su korišćene fotografije:

https://detelinara.org/crtice-iz-istorije-detelinare/
www.facebook.com/stara.detelinara/