Zašto je Liman najlepši deo Novog Sada?

---

Liman je najlepši deo Novog Sada

Prema nekim dostupnim podacima iz daleke 1784. godine, sadašnja lokacija Limana se nekada zvala Veliki Liman. U to vreme ovaj deo grada se prostirao od Futoške šume, preko sadašnjih ulica Alekse Šantića, Lasla Gala i Železničke na današnjoj Grbavici pa sve do sadašnjeg Bulevara Mihajla Pupina.

Poznato je da je reč Liman naziv za tip Estuara (levkasti zaliv na ušću reke), koji je posebno karakterističan za obalu Azovskog i Crnog mora. Reč Liman vodi poreklo od Grčkog jezika, a u prevodu označava luku ili zaliv. Za širenje ove reči zaslužni su Turci svojim osvajanjem severne i zapadne obale Crnog mora i koji su ovu reč uvrstili u turski jezik. U kasnijem periodu ova reč ulazi u srpski, rumunski, bugarski i ukrajinski jezik.

Prema nekim dostupnim podacima sadašnja lokacija Limana se 1784. godine zvala Veliki Liman!

Mesta u rečnom toku koje ima mirni protok i na kojima izgleda da voda miruje, nazivali su Liman. Takva mesta su nastala tamo gde je vađen šljunak ili su to bila mesta gde je rečna matica pratila dno samog rečnog korita. Reč Liman je na našim prostorima inače označavala bare i jezera koja su imala grede i sprudove, a koji su opet nastajali u brojnim rukavcima reke Dunav.

Nekada davno bila su formirana naselja pod nazivom Mali i Veliki Liman, koji su se tada nalazili na prostoru današnjeg Starog grada. Do početka 20. veka na tom mestu su se prostirale livade, bare, vrbe, vodeno bilje i peščani sprudovi. Ova nekadašnja dva Limana zahvatala su i deo sadašnjeg Dunavskog parka, kao i region Dunava sve do nekadašnjeg železničkog nasipa. Vremenom se naziv Mali Liman potpuno izgubio i to onog trenutka kada je taj teren izgrađen. Na prostoru sadašnje Grbavice u funkciji je bilo i tada izuzetno popularno gradsko šetalište pod nazivom „Šištat“.

Reč Liman na našim prostorima označavala je bare i jezera!

Tokom 1881. godine započeta je i gradnja železničke pruge Budimpešta, Subotica, Novi Sad, Zemun i Beograd. Na delu Velikog Limana počinje izgradnja nasipa, a pruga je formirana kompletnom trasom sadašnjeg Bulevara Cara Lazara. Na sadašnjem prostoru Grbavice gde se nalazi pošta i Limanska pijaca, izgrađena je železnička stanica. Ova trasa železničke pruge puštena je u rad 1883. godine, kada je i prvi voz stigao u Novi Sad.

U vremenu između dva rata, gradska uprava je davala placeve za one građane koji su želeli graditi kuće. Ti placevi su bili izuzetno jeftini i tada počinje izgradnja i razvijanje naselja Liman. Iako je na tom prostoru bila stalna opasnost od podzemnih voda, mnogi su gradili prizemne kuće koje su ujedno posedovale i velika dvorišta i bašte. Meštani Limana tada su se vodom snabdevali iz nekoliko javnih bunara sa česmom. Fruškogorska ulica bila je ujedno i jedina saobraćajnica u to vreme i vodila je kao i danas na poznato gradsko kupalište Štrand. Iako uz velike i svakodnevne probleme tadašnjih žitelja, naselje Liman se razvijalo tako da je u to vreme ovo naselje imalo oko 2600 stanovnika. Za vreme letnjeg perioda, fruškogorskom ulicom je tada na zadovoljstvo stanovnika ovog dela Novog Sada od 1924. do 1937. godine saobraćao mali voz koga su od milja zvali „Trčika“.

Od 1945. godine ovaj tada izuzetno močvarni deo, počeo se nasipati peskom, a tada se postavljaju i prvi šipovi na velikoj dubini u peskoviti teren, kako bi bila osigurana stabilnost budućih zgrada. Liman 1 je bio prvi deo sadašnjih Limana 1, 2, 3 i 4 a na kome je počela izgradnja novih zgrada sa više spratova. Treba napomenuti kako je na prostoru nekadašnjeg Velikog Limana prvo izgrađen univerzitetski grad, a tek kasnije stambeni objekti sa kompletnom infrastrukturom.

Od 1924. do 1937. godine fruškogorskom ulicom je saobraćao mali voz koga su od milja zvali „Trčika“

Za razvoj Novog Sada Dunav je uvek imao izuzetno značajnu ulogu, mada se sam grad tek malim svojim delom nalazi uz Dunav. Silard Zjelinski poznati profesor tehničkog fakuteta u Budimpešti, dolazi 1910. godine u Novi Sad. Ovom poznatom arhitekti tog vremena, nisu promakle prednosti jedne male varoši koja se razvijala. Odmah po dolasku pravi projekat, jer je ovaj arhitekta je želeo tadašnji pontonski most, zameniti izgradnjom stalnog drumskog mosta. Zjelinski je uneo velike promene u urbanistički razvoj Novog Sada i mada je veliki rat na momenat zaustavio njegovu ideju kultivisanja terena Mali Liman koji je stalno bio plavljen, razvijanje grada se ipak kasnije sprovodilo po zamisli ovog vrsnog arhitekte.

Ranije močvarna i slabo naseljena periferija Novog Sada, počinje svoj nagli razvoj i tada nastaju obrisi izuzetno lepog i modernog naselja pod nazivom Liman. Liman je građen u više etapa i nakon Limana 1 grade se Liman 2, Liman 3 i Liman 4. U planu je bila i izgradnja Limana 5, ali se od tog projekta odustalo i on još nije zaživeo.

Naselje Liman u Novom Sadu, nekada davno bilo je močvara!

Limani su nastali planski i zbog toga, a naročito Limani 1 i 2, smatraju se pravom zelenom oazom grada. Ovaj deo našeg grada sa potpunim pravom zovu i „Pluća grada“. Negde između 1980. i 1989. godine, Liman je bio sastavni deo jedne od sedam opština koje su sačinjavale Novi Sad. Ovo naselje je nastalo na nekadašnjoj „zabarenoj inundacionoj ravni Dunava“. Stanovnici Limana žive u takozvanom kolektivnom stanovanju u sva četiri Limana. Osim stambenog na Limanima postoje i stambeno poslovni, poslovni i privredno industrijski objekti. Poznat je i studentski grad koji je smešten od Limana 1 u pravcu Dunava pa i pri samoj blizini obale ove reke. Deo Limana poseduje i pravi zeleni pojas na kome su formirani prostori za rekreaciju i sport. Poznato je i šetalište pored Dunava koje je smešteno na samom nasipu pored Dunava, koje tokom leta izmami veliki broj šetača i rekreativaca.

Liman je građen u više etapa pa su kasnije građeni Liman 2, Liman 3 i Liman 4, a u planu je bila i izgradnja Limana 5 ali se od toga odustalo!

U sklopu Limana, nalaze se brojni fakulteti kao i studentski domovi. U univerzitetskom gradu rade brojni fakulteti: Tehnološki, Ekonomski, Pravni, Filozofski, Prirodno-matematički, Poljoprivredni fakultet, a tu je i Fakultet fizičke kulture, kao i Viša ekonomsko komercijalna škola. Ovaj deo Limana poseduje dve osnovne škole i to „Šarko Zrenjanin“ i „Jovan Popović“, kao i Gerontološki centar i Dom Zdravlja.

Liman zbog neposredne blizine Dunava poseduje i veliki broj površina za rekreaciju i odmor. Ovaj deo Novog Sada poseduje i veliki broj zelenih površina i parkova, a najpoznatiji je Limanski park. Tu je i poznato mnogim generacijama „Đačko igralište“, univerzitetski sportski centar, veslački klub „Danubijus“ koji je osnovan daleke 1885. godine, kajakaški klub „Liman“, pristanište za brodove, mala divlja plaža „Bećarac“ i naravno nadaleko poznato kupalište građana Novog Sada pod nazivom „Štrand“. Nikako ne smemo zaboraviti i poznatu poslastičarnicu Džafer u Fruškogorskoj ulici. Zna se kako je Džafer svakog 31. decembra bez obzira na vremenske prilike, tradicionalno prodavao sladoled.

I na kraju ovog izuzetno zanimljivog teksta o istoriji naselja Liman, možemo napomenuti kako ovaj deo Novog Sada zauzima oko 226 hektara gradske površine, nalazi se na levoj obali Dunava i smešten je u jugoistočnom delu Novog Sada.

fotografija: Novi Sad 19. vek javno je vlasništvo