Istorijat Futoga

---

Na samo 6 kilometara od Novog Sada i 82 metra nadmorske visine, nalazi se varoš Futog. Kako se nalazi između dva potoka, utoke, dobio je naziv Futtak-Futog. Ima dužinu od 8 kilometara, a graniči se sa Veternikom i Novim Sadom na istoku, Rumenkom na severoistoku, Stepanovićem i Kisačem na severu na južnoj strani sa Dunavom i Begečom na zapadu.

 

Zahvaljujući pronađenim arheološkim nalazištima sa Vodica, Sesija, Pašnjaka, Bokternice i Gornje šume, došlo se do činjenica da naselje Futog datira još iz praistorije. Pronađeni pisani tragovi o Futogu, vode nas čak na početak 13. veka i u tim dokumentima se saznaje da je mesto posedovalo pristanišnu luku i feudalni posed.

Prvi pronađeni pisani tragovi o Futogu, vode nas čak na početak 13. veka!!!

Futog počinje da se širi u 14. i 15. veku i izrasta u značajno tržište tekstilnih proizvoda i južnog voća. Negde u drugoj polovini 15. veka, Futogu se dodeljuje status varoši i to zbog svog strateškog i ekonomskog značaja. Ovo naselje je 1456. godine dobilo status grada zahvaljujući Kralju Ladislavu i tada dobija naziv Opidium.

Zanimljiva je informacija o tome da je razvojem poljoprivrede i trgovine, Futog stasao u značajno vašarsko mesto. U to vreme svrstan je i u jedan od najvećih trgovačkih centara Evrope pa je zbog toga u mestu čak nekoliko puta zasedao i Ugarski parlament.

 

Poznato je da su Sloveni u Bačkoj bili prisutni od vremena kasnog antičkog perioda, ali prvi nalazi o tome datiraju tek iz 9. veka. Futog je bio u posedu porodice Futaki u 14. veku, Job Gorjanski sredinom 15. veka, a tokom Kraljevine Ugarske u periodu od 1696. godine sve do 1868. godine, bira se i Futoški Knez koji je biran jednom godišnje, a imao je samo simboličnu ulogu.

Futog je u 14. veku bio u posedu porodice Futaki!

Futogom je rukovodila Kraljevska komora i to od 1528. do 1703. godine, zatim je u Futogu bilo značajno prisustvo Generala barona Jozefa Nehema od 1703. do 1721. godine. Ovo mesto kasnije dolazi u posed grofa Batlera i zatim u posed grofa Cernhausa. Od 1727. do 1731. godine Futog je u posedu Jozefa Odvajera, grofa Frifrih Lorenca Kavrijana od 1731. sve do 1744. godine.

 

Od 1744. pa sve do 1769. godine, varoš je pod rukovodstvom Mihaila Čarnojevića od 1769. do 1801. godine grofa Andrije Hadika i od 1801. do 1852. godine mestom rukovodi grof Brunsvik, a od 1852. do 1921. grof Kotek. Futoško vlastelinstvo u vlasništvu porodice Čarnojević u vremenu od 1744. do 1770. godine, bilo je jedno od najvećih u Bačkoj. Grof maršal Hadik je otkupio to vlastelinstvo i po projektu Franciskusa de Paola Manetha, izgradio prelepi dvorac. U nekadašnjem dvorcu je sada smeštena poljoprivredna škola, a ovo prelepo zdanje u Futogu, proglašeno je 2001. godine spomenikom kulture.

Ovaj prelepi dvorac nije do danas značajnije menjao svoj izvorni izgled tačnije baroknu arhitektonsku koncepciju, a rađene su samo neke osnovne izmene u vidu uređenja enterijera. Dvorac ima kompaktnu pravougaonu osnovu, formiran je kao slobodni objekat čiji izgled nekada promovisao status bogatog vlasnika koji ima plemićku titulu. Prozorski otvori su raspoređeni ravnomerno kako na prizemlju tako i na spratu, a objekat poseduje i izuzetno bogat potkrovni venac. Bočni aneksi staklene bašte su najverovatnije dozidani polovinom 19. veka. Velika terasa na glavnoj fasadi naslanja se na stubove koji su proizvedeni od kovanog gvožđa. Zanimljivo je saznanje da je ispod magistralnog puta bio izgrađen tunel, koji je povezivao crkvu Srce Marijino i sam dvorac. U podrumu ovog reprezanatitivnog objekta pronađeni su ostaci zatvora u kojem je nekada davno bio zatvoren feldmaršal August Fon Makenzen.

 

Futog je od 25. 11. 1918. godine zajedno sa Bačkom, Banatom i Baranjom deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i to odlukom Velike Narodne skupštine u Novom Sadu!

Futog je nekada imao pet vlastelinskih grbova Austrijskog carstva, kao i šest opštinskih grbova. Kasnije su formiran i grb Austro-Ugarskog carstva, a neke grbove posedovali su i grofovi: Kaurijani i Odvajer, Čarnojević, Maršali Kotek i Hadik. Na jednom od opštinskih grbova postavljen je sveti Florijan, zatim sveti vrači Damjan i Kuzma, poznat je i begečki grb, zatim grb sa klasom konoplje plužnim raonikom i još jedan grb na kome je bio kosač sa kosom.

 

Svakako je najzanimljiviji grb Futoga, koji poseduje uspravni plužni raonik i tri košnice. Grb vodi poreklo sa jednog pronađenog starog pečata iz daleke 1739. godine, a smatra se izuzetno zanimljivom simbolikom koja nije bila česta u heraldici sa ovih prostora. Ovaj grb promoviše vrednoću i bogatstvo Futoga u ono vreme. Najstariji pečat iz 1714. Godine, imao je dva dela pa je u desnom delu posedovao tri košnice, a u levom crtalo pluga, tako da su ova obeležja svakako ukazivala na to čime se stanovništvo onog vremena bavilo.

 

Zanimljivo je kako se u dalekoj prošlosti govorilo kako se Petrovaradinski šanac (Novi Sad) nalazi kraj Futoga, što dovoljno govori o važnosti ovog mesta u ono vreme. Futog je odlaskom Turaka sa ovih prostora postao komorsko dobro, veoma često iznajmljivano srpskim i ugarskim poznatim porodicama. Poslednji vlasnici Futoga, bili su članovi poznate porodice Kotek. Marija i Rudolf Kotek su svojoj varošici ostavili zadužbinu u vidu katoličke crkve Sveto Srce Isusovo.

Najpoznatiji i najzanimljiviji grb Futoga, poseduje tri košnice i uspravni plužni raonik!!!

Pravoslavna crkva „Sveti Kuzma i Damjan“ poznata i kao Sveti Vrači, izgrađena je u Futogu 1776. godine. Crkva predstavlja nepokretno kulturno dobro i smatra se spomenikom kulture od izuzetnog značaja. Poseduje monumentalne dimenzije, građena je sa izduženim naosom, a na crkvi potpuno dominira vitka silueta zvonika sa polukružnom apsidom, pravougaonim plitkim pevnicama, kao i baroknim zvonikom koji je postavljen na zapadnoj strani iznad samog pročelja. Ikonostas je u Futoškoj crkvi 1799. godine nacrtao Arsenije Teodorović. Nakon rušenja Blagoveštenjske kapele na starom vašarištu u hram je preneta vredna zbirka ikona Pavla Simića.

 

Poznato je da su Kotekovi u kasnijem periodu izdvojili najviše novca za renoviranje pravoslavne crkve „Sveti Kozma i Damjan“ Sveti Vrači i to izuzetno veliku sumu od 3000 tadašnjih Kruna. Ova dva svetitelja su u narodu poznata i kao Sveti Vrači i najčešće su postavljeni na freskama i ikonama u svojoj srednjovekovnoj odeći sa kovčežićima u kojima su uvek nosili lekove. U ovoj crkvi se čuvaju i pevnice i tronovi, a zidno slikarstvo je prema stilskim odlikama pripisano radionici Janka Halkozovića. Na svodu crkve su izrađene kompozicije marijanske tematike, koje simbolizuju zaštitničku ulogu Bogorodice. Na zapadnom zidu se može videti predstava Strašnog suda, a na oltaru je naslikana Tajna večera.

Prva zvanična škola u Futogu je sa radom započela čak daleke 1707. godine, a prvi učitelj te škole bio je pop Janko. Janko je svoje učenike učio osnovama pismenosti, ali i crkvenog pojanja. Prema nekim dostupnim podacima, kraj oktobra 1944. godine Futog je dočekao skoro prazan. Nakon drugog svetskog rata u Futog su se doselile porodice iz Srema i Bosne pa je broj učenika svakim danom bivao sve veći.

Želeli smo da vas upoznamo sa bogatom istorijom Futoga od njegovih prvih dana kada je mesto formirano, a o Futogu u novije vreme sigurno ste dobro upoznati.