Istorija Sremskih Karlovaca

---

Sigurno ste barem jednom posetili Sremske Karlovce i uživali šetnjom kroz ovo simpatično Sremsko mesto. Ovaj gradić ima bogatu istoriju, a prvi pisani tragovi ukazuju na to da je na ovoj lokaciji 1308. godine još u doba Rimskog carstva, izgrađena tvrđava pod nazivom „Karom“.

Reč Karom potiče iz mađarskog jezika i u prevodu znači Kandža. Naziv tadašnje tvrđave verovatno je povezan sa orlom Krstašem, koji je sigurno u ono vreme nadletao tadašnju tvrđavu. Sremski Karlovci plene svojom lepotom, a kada posmatrate arhitekturu ovog mesta, jednostavno vam zastaje dah.

Na mestu današnjih Sremskih Karlovaca 1308. godine izgrađena je tvrđava Karom!

Sremski Karlovci su ušuškani na obroncima Fruške gore, a istorija ovog grada započinje još u 14. veku. Na tadašnjem prostoru, formiran je grad pod nazivom Opidium (lat. Oppidium). Sremski Karlovci su poznati i pod sledećim nazivima: nem. Karlowitz, mađ. Karloca, tur. Karlofca.

 

Grad se zvanično pominje u jednom dokumentu iz 1308. godine, a poznato je da je tvrđava Karom bila pod vlašću tada poznatih i izuzetno cenjenih porodica Morović i Batori. Karlovci su od 1521. godine bili pod vlašću Turaka, dugih 170 godina. U dokumentu Otačniku manastira Krušedol iz 1532. i 1533. godine, prvi put se spominje slovensko ime mesta pod nazivom Karlovci.

Slovensko ime Karlovci spominje se 1532. godine!

Sremski Karlovci su pod Turskom vlašću bili sve do Velikog Bečkog rata, kada je turska vojska u svom povlačenju ka Beogradu na žalost skoro potpuno uništila ovo mesto. I onda se od 1698. do 1699. godine održava kongres tokom koga je označen kraj neprijateljstava između koalicije Mletačke Republike, Austrije i Poljske sa Osmanskim carstvom.

Karlovci nakon 1699. godine postaju izuzetno poznati kao trgovačko mesto, jer su kroz njega prolazili brojni trgovci ka Turskoj. Još većem značaju ovog mesta za trgovce u onom vremenu, doprinela je i blizina Dunava kojim su plovili trgovački brodovi.

Karlovci od 16. veka postaju jedno od najznačajnih crkvenih središta srpskog naroda, a nakon Prve seobe Srba 1690. godine, postaju jedan od značajnih kandidata za sedište srpskih arhijereja. Godine 1713. nakon Trećeg crkvenog privilegovanog izbornog sabora 1713. godine, odlučeno je da se iz manastira Krušedol premesti u Sremske Karlovce.

Od 1699. godine Karlovci postaju izuzetno poznato trgovačko mesto!

Veliki požar je na žalost 1788. godine uništio dobar deo naselja, ali je zahvaljujući mitropolitu Stratimiroviću grad ubrzo obnovljen. Nadaleko poznata Karlovačka gimnazija počela je sa radom 1791. godine, a Bogoslovija počinje sa radom 1794. godine. Karlovačku gimnaziju su pohađali sinovi Jakova i Alekse Nenadovića, kao i Vuk Stefanović Karadžić.

Naučno društvo „Karlovački krug“ osniva se početkom 19. veka, 1809. pokrenuta je „Crtačka škola“, a zgrada Magistrata završena je 1811. godine. „Majska skupština“ održana je u Sremskim Karlovcima 1848. godine, a poznati „Blagoveštanski sabor“ održan je 1861. godine, dok je godine 1918. dogovoreno je Ujedinjene srpskih pravoslavnih eparhija. Godine 1920. svečano je proglašena „Srpska Pravoslavna Crkva“.

Karlovačka gimnazija u Sremskim Karlovcima započela je sa radom 1791. godine!

Najpoznatije ličnosti Sremskih Karlovaca su: Arsenije III Čarnojević, Josif Rajačić, Stefan Stratimirović, Đorđe Stratimirović, Stevan Šupljikac, Lukijan Mušicki i nadaleko poznati pesnik Branko Radičević.

Na temeljima starog manastira iz 16. veka 1746. Godine, izgrađen je potpuno novi hram Gornje Vavedenjske crkve. U Karlovce se 1739. godine doselila 51 Nemačka porodica, a ove porodice su se nastanile oko Kapele mira koju su kasnije i obnovili.

 

Zahvaljujući Pavlu Nenadoviću 1749. Godine, obnovljene su zapuštene škole, a iz posebnog crkvenog fonda koji je osnovao finansirani su učitelji i sveštenici. Nenadović je školama poklonio puno knjiga, a izgradio je i Sabornu crkvu koju je posvetio Svetom Nikolaju. Proširio je i ukrasio baštu, a obnavljao je Fruškogorske manastire i osnovao štampariju.

Zgrada nove rimokatoličke crkve izgrađena je 1768. godine pa su zatim nove crkve posetili feldmaršal Laudon, budući car Josif kao i princ Albert.

Pavle Nenadović je 1749. pomogao obnovu zapuštenih škola u Sremskim Karlovcima!

U Donjem kraju 1770. godine podignuta je bolnica, a te godine Karlovci su posedovali puno trgovačkih radnji negde oko 36 dućana, kao i veliki broj zanatlija čak 144. Tih dana na prostoru Sremskih Karlovaca pod zasadima vinograda bilo je čak nekoliko hiljada jutara.

I ono bez čega Sremske Karlovce ne možemo zamisliti a to su gostione kojih je bilo skoro 40. Najstarija gostiona u Sremskim Karlovcima je gostiona „4 Lava“, koja je naziv dobila po nadaleko poznatoj česmi u centru Sremskih Karlovaca. Danas ova gostiona nudi vrhunske specijalitete koji su poznati u ovom kraju, a nudi isključivo vina ovog kraja.

Česma „4 Lava“ izgrađena je 1799. godine u spomen završetka prvog vodovoda u Sremskim Karlovcima. Glavni finansijer i pokrovitelj česme bio je Stefan Stratimirović, a za izgradnju česme posebno se angažovao dr. Jovan Živković. Zapisi na pločama od kamena iznad bazena česme ukazuju na to da je ova nadaleko poznata česma obnovljena 1858. i 1925. godine.

Poznata česma „4 Lava“ izgrađena je 1799. godine!

Česmu čine mermerni bazen koji je formiran od crvenog mermera, kao i česmeni stubac kvadratnog preseka sa profilisanom plintom sa gornje strane i baroknom vazom na samom vrhu česme. Poznato je da je crveni mermer donešen iz kamenoloma koji se nalazio u blizini mesta Pečuj.

 

Bakarne lule izlaze iz metalnih glava lavova, a iz tih lula bez prekida teče voda. Postoji i određeno predanje po kojem će se svako ko popije vodu sa ove česme, jednog dana vratiti u Sremske Karlovce i tu se venčati.

Sremski Karlovci poseduju još nekoliko česmi sa izvorskom vodom i to su: Česma Patrijarhovac koja se nalazi u dvorištu palate Ilion. Ova česma je izgrađena 1884. godine, a posvećena je Bogojavljenju. Česma Svetog Andrije nalazi se kod kuće Popović-Smotra u ulici Mitropolita Stratimirovića, a možemo navesti još jednu to je Varadinska česma koja se pominje još u Tursko doba.

U Sremskim Karlovcima posebno se ističe prelepo staro jezgro, a sačuvan je i jedan broj starih građevina:

• Crkva uvođenja u hram presvete Bogorodice (izgrađena 1746. godine)
• Rimokatolička crkva Svetog Trojstva (prvi put se pominje 1735. godine)
• Saborna crkva Svetog Nikole (izgrađena 1758. godine)
• Karlovačka gimnazija (poseduje biblioteku sa čak 18.000 knjiga i to je najstarija školska biblioteka u Srbiji)
• Kapela Mira
• Pravoslavna Bogoslovija
• Gradska kuća (građena u stilu neoklasične arhitekture od 1808. do 1811. godine)
• Palata Ilion (građena od 1836. do 1848. godine)
• Zgrada Patrijaršije (građena je u stilu neorenesansne i barokne arhitekture od 1892. do 1894. godine)
• Karlovački Stefaneum
• Dvorska bašta

 

 

Na Karlovačkim brežuljcima Mateju, Ešikovcu, Lipovcu, Čeratu, Krstuševini i Banstolu od davnina su sađeni čokoti loze. Sremski Karlovci su poznati već vekovima po kvalitetnim vinima i naravno čuvenom Bermetu. Trgovci su od davnina kupovali Karlovačka vina i izvozili ih u daleki svet, a postoje tvrdnje da se Karlovački „Bermet“ služio na carskim dvorovima, brodovima pa čak i na čuvenom prekookeanskom brodu Titanik.

Sad nije teško izvući zaključak zašto je kupovina kuća u Sremskim Karlovcina sve tražniji pojam kako kod onih koji žele da uživaju u ovom čudesnom malom mestu.

fotografije: Hedonist magazin