Istorijat Petrovaradinske tvrđave

---

Prema dosadašnjim arheološkim otkrićima, prvo naselje sa ljudima na lokaciji današnje Petrovaradinske tvrđave, bilo je formirano između 19.000 i 15.000 godine pre nove ere. Tako da postoje saznanja, kako su ljudi bez prekida živeli još od praistorije do današnjih dana na Petrovaradinskoj steni.

Još za vreme Vučedolske kulture, postojalo je utvrđenje!

Pojedini arheološki nalazi, ukazuju na to da je još za vreme Vučedolske kulture na ovom prostoru, postojalo utvrđeno naselje. Ovo naselje je posedovalo bedeme, koji su bili pojačani palisadama i kočevima. Arheolozi su pronašli ostatke naselja još iz mlađeg bronzanog doba, oko 3000-te godine pre nove ere.

Nakon neolitskog doba, negde oko 100 godine p.n.e. ovu regiju su nastanili Kelti, a sto godina kasnije umesto njih na ove prostore dolaze Rimljani, koji ujedno postavljaju granicu na Dunavu i grade Kuzum tvrđavu. U petom veku, ovu tvrđavu će potpuno uništiti Huni, a negde polovinom 18. veka skoro na identičnom mestu, naseljavaju se katolički monasi.

Monasi zatim grade Belakut manastir i to uz dozvolu ugarskog kralja Bele i kasnije ga nakon napada Tatara, dodatno utvrđuju. Između 1247. i 1252. Godine, grade se zidovi manastira i tokom srednjeg veka ovi zidovi predstavljaju pravo utvrđenje.

Petrovaradinska tvrđava dobija sve veći značaj naročito u vreme kada je postojala velika opasnost od napada Turaka Osmanlija. Mađarski kralj Matija Korvin 1475. godine donosi odluku da se suprotstavi, a kasnije i zvanično zarati sa Turcima. Uz velike teškoće uspeva da okupi veći broj radnika, koji su mu bili potrebni za obnovu bedema i kula. I najzad 1501. godine, Petar Varadi uz puno problema, uspeva da obnovi tvrđavu. 

Stara tvrđava se 1688. godine ruši, kako bi bila izgrađena nova!

U Petrovaradinskoj tvrđavi je 1525. godine, boravilo oko 500 vojnika pešadinaca i 1000 konjanika. Turska vojska sa svojih 40.000 ratnika pristiže u blizinu Petrovaradinske tvrđave i nakon prave opsade uz gađanje topovima, osvaja tvrđavu. Petrovaradin su Turci držali pod svojom vlasti sve do velikog Bečkog rata, kada gube mnoge borbe i tada odlučuju da se povuku iz velikog broja gradova koje su držali pa i samog Petrovaradina. Vojska carske Austrije ulazi u Petrovaradin 1688. godine i tada se odlučuje da se tvrđava ojača.

Popravljaju se breše, gradi pontonski most i započinje rušenje stare srednjovekovne tvrđave, kako bi se po sistemu fortifikacije, izgradila potpuno nova tvrđava. 

Kako bi potpuno osigurali tvrđavu od eventualnih napada Turske vojske, grade se dva pojasa zemljanih šančeva na južnoj strani. Poznato je da je prvi zvaničan plan za izgradnju tvrđave, uradio grof Matijas Kajzersfeld inače inženjerski pukovnik. Sledeći plan izgradnje Petrovaradinske tvrđave, uradio je inženjerski pukovnik grof Ferdinando Marsilji.

Temelj Petrovaradinske tvrđave je postavljen 1692. godine, a izgradnja je trajala čak punih 88 godina i bila je jednostavno neosvojiva. Pukovnik Mišel Vanberg, bio je zadužen za izvršenje svih radova.

Nakon njegove smrti radove nastavlja da izvodi 1728. godine, Gisenbir inženjerski pukovnik. Tada bivaju sagrađeni ravelini, bastioni, kao i kontragarde i već tada tvrđava počinje dobijati svoj prepoznatljiv vizuelni izgled. 

Petrovaradinska tvrđava se značajno renovirala 1753. godine

Mora se napomenuti da su Turci još jednom pokušali napasti tvrđavu, ali je Eugen Savojski sa vojskom svojih generala uspeo pobediti dvostruko brojniju Tursku vojsku, koja se dala u paničan beg ka Beogradu. Poznato je da je tokom te borbe poginuo i Veliki vezir. I obzirom da je tadašnja granica sa Turskom pomerena duboko u Srbiju, tvrđava nije više imala toliku važnost pa su započeti radovi bili uglavnom obustavljeni.

Veliki radovi na tvrđavi ponovo započinju 1753. godine, menja se izgled vodenog grada, hornverka, mostobrana, gornje tvrđave i ruše se bedemi kronverka koji nisu bili ozidani. Započinje gradnja potpuno novih barutnih magacina, topovskih šupa, nove kasarne, konjušnice i staje. Najzahtevnija je bila izgradnja podzemne vojne galerije (kontraminskog sistema), a svi radovi se završavaju do 1766. godine. Radovi na izgradnji tvrđave, načelno su završeni 1780. godine, ali su se radovi nastavili sve do 1790. godine. 

Umesto pontonskog u svoje vreme, bio je izgrađen Poćorekov most!

Petrovaradin u kasnijem vremenu, postaje izuzetno važna saobraćajna raskrsnica i te saobraćajnice je koristila Austro-Ugarska vojska, koja se prebacivala preko Dunava. Pontonski most postaje ipak neadekvatan za prelaz vojske pa je odlučeno da se izgradi takozvani Poćorekov most na drvenim stubovima, koji je čak imao i električnu rasvetu. Poznato je kako je za izgradnju nasipa na desnoj obali Dunava, korišćen veliki broj zarobljenika sa italijanskog i balkanskog fronta. 

Petrovaradinska tvrđava nakon završetka prvog svetskog rata, postaje sastavni deo nove države i to Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Obzirom da su tvrđave građene još u vreme 17. i 18. veka, vrh vojske odlučuje da sruši što potpuno, što delimično sve tvrđave u Beogradu, Karlovcu, Rači, Brodu i Osijeku. Na listi za rušenje je bila i Petrovaradinska tvrđava, koju je trebao srušiti pukovnik Dragoš Đelošević. Ovaj pukovnik je naredio rušenje svih navedenih tvrđava, osim Petrovaradinske.

Postoji legenda u kojoj se tvrdi da je pukovnik Dragoš odlučio da ovu tvrđavu ne uništi, jer mu je bila previše lepa da bi to uradio. Pred sam drugi svetski rat u Petrovaradinu i Petrovaradinskoj tvrđavi, izgrađen je takozvani pojas bunkera od betona za smeštaj posada, koje su koristile mitraljeze. 

Postoji zanimljiva legenda o tunelu ispod Dunava!

Postoje mnoge neproverene priče o tvrđavi, kao ona u kojoj se tvrdi da su cigle za njenu izgradnju dodavane od čoveka do čoveka i to od ciglane na Trandžamentu da samog gradilišta tvrđave. Zanimljivo je i to da se tvrdi kako francuski arhitekta Sebastijan Voban, nikada nije posetio tvrđavu koja je rađena po njegovom projektu. U tvrđavi su bila izgrađena i dva bunara od toga onaj veći je bio kod Topovnjače, dubine 60 metara, koji poseduje prečnik od 4 metra.

Drugi manji bunar cara Josifa Drugog smešten je u dubokom podzemlju, ima dubinu od 39 metara, a širok je 2 metra. Jedna od najčešćih i naravno neproverenih priča je ta da od tvrđave ispod Dunava pa sve do Novog Sada, prolazi tunel. 

Stanovnici Petrovaradina često znaju reći, kako naziv Petrovaradin sadrži kombinaciju više jezika. Oni to objašnjavaju na sledeći način: Petra na latinskom jeziku znači Stena, reč Var na mađarskom znači Grad i na kraju reč Din na turskom znači Vera. Spajanjem ove tri reči dobija se i interesantno značenje: „Grad na steni čvrst kao vera“. 

Foto: Pixabay