Nazivi ulica Novog Sada kroz istoriju

---

 

Istorijske prekretnice i turbulentna dešavanja, posebno su bila izražena na našim prostorima. Vekovima su se menjali nazivi država, a o promeni naziva ulica na Balkanu i da ne govorimo. Verujemo da veliki broj Novosađana ne zna stare nazive ulica Novog Sada kojima i danas hodaju.

Na ovim prostorima često su menjani nazivi država a o promenama naziva ulica i da ne govorimo!

Jedan od pokretača istraživanja promena gradskih Toponimija, bio je Maoz Azarjahu. Toponimi opisuju brojne promene naziva gradova, reka, jezera, dok Odonimi predstavljaju imenovanje kao i promene naziva ulica.

Svaki grad sa svojim nazivima ulica, jezera, parkova i drugih arhitektonskih objekata, zapravo čini prostor istorijskih sećanja. Imena ulica u suštini dokumentuju procese transformacije i izgradnje svakog grada kroz istoriju.

Najstariji dokument koji svedoči o nazivima ulica Novog Sada, datira iz daleke 1745. godine. U tom dokumentu je ispisano 9 odonima i to 2 na srpskom, 1 na mađarskom i 6 na nemaćkom jeziku. Na ovom dokumentu prvi put je ispisan naziv ulice „Zlatna greda“, zajedno sa odonimom „Velika čaršija“. Pretpostavlja se da je u ovoj ulici u onom vremenu živelo pretežno stanovništo srpske nacionalnosti, ali je jasno i da je zbog stanovništva mađarske nacionalnosti nastao naziv Rakocijeva ulica.

Najstariji dokument sa nazivima ulica Novog Sada datira iz 1745. godine!

Novi Sad se izuzetno brzo razvijao nakon 1748. godine pa je zbog toga veliki broj starih ulica iz tog vremena bio proširivan. Veliki uticaj na formiranje i proširivanje ulica, zavisilo je od brojnih rukavaca, plavljenja Dunava, kao i sve ozbiljnije zaštite Novog Sada od poplava.

 

U brojnim spisima često se spominje ulica „Zemljane ćuprije“, ali se i navodi da je Dunavska ulica početkom 19. veka izuzetno kvalitetno i lepo uređena. Velika prekretnica u uređenju Novog Sada, kao i o formiranju i davanju naziva novih ulica, započinje 1850. godine, kada je po prvi put u našem gradu osnovana komisija koja je nadzirala formiranje ulica, uređenje javnih površina, kao i izgradnju objekata.

Na ovaj način je pokrenuto sistematsko planiranje u okviru gradske toponimije i to po uzoru na najpoznatije gradove u tadašnjoj Habsburškoj monarhiji. Veliki župan Novog Sada u neko prošlo vreme je naredio da se u sklopu najnovijeg urbanističkog plana, nov gradski trg nazove Franc Jozef plac.

Godine 1850. u Novom Sadu formirana je komisija koja je bila zadužena za odobravanje naziva ulica!

Izuzetno su zanimljivi nekadašnji nazivi ulica pa da navedemo kako su u prošlosti Novosađani šetali sledećim ulicama: Rodina, Paradajzova, Lisičija, Ruzmarinova, Orlova, Žablja, Kopriva, Rotkva i Zmijska ulica, a potpuno je jasno da je ulica kojom su šetale patke imala naziv Pačija ulica.

 

Veliki broj ulica nekadašnjeg Novog Sada, nosio je naziv po delatnosti koju su obavljale zanatlije pa je tako jedna ulica našeg grada nosila naziv Kazandžijska. Da navedemo još nekoliko starih naziva ulica nekadašnjeg Novog Sada: Bagremova, Ševina, Orahova, Graškova, Kajsijina, Sokolska, Studenička, Banijska, Cara Nikolaja II, Stepe Stepanovića, Kamberova, Petlova...

Veliki broj ulica Novog Sada nekada je nosio naziv po delatnosti zanatlija!

Komisija koja je imala 3 člana, negde sredinom 19. Veka, bila je poznata po tome jer su članovi kumovali brojnim nazivima ulica nekadašnjeg Novog Sada. Jedan od članova tada poznate komisije, bio je i Dimitrije Savić tadašnji vlasnik kafane Bela Lađa.

Sadašnja Pašićeva ulica je u ono vreme nosila naziv Carski drum, a nešto kasnije naziv Ćurčijska ulica zbog toga jer su u njoj bile radnje mnogih ćurčija. Ugledni građani nekadašnjeg Novog Sada, bili su braća Nenad i Jakov Bogdan pa se tako sadašnja Skerlićeva ulica nekada zvala Bogdanova ulica. Mnoge ulice našeg grada su kroz bogatu istoriju često menjale svoj naziv, ali je naziv ulice Zlatna greda i do danas opstao.

Sredinom 19. veka formirana je komisija koja je odobravala nazive ulica Novog Sada!

Onako kako se i vlast menjala kroz istoriju tako su se menjali i nazivi ulica, a najčešće promene doživljavale su ulice u centru Novog Sada. Tako su ulice Danila Kiša i Futoška čak 19 puta menjale svoj naziv, ulica Kralja Aleksandra je naziv u prošlosti menjala 14 puta, naziv Pašićeve ulice menjan je 10 puta, a zmaj Jovina je naziv menjala 9 puta.

 

I da ne nabrajamo sve nekadašnje nazive ulica jer bi spisak bio poduži, jasno je da su nazivi menjani onako kako je tekla istorija grada. Verujemo da će mnogim Novosađanima sigurno biti zanimljiva informacija o Vojislavu Puškaru, koji je izdao knjigu pod nazivom „Novi Sad: Priče varoških ulica“.

Često su poznate kafane Novog Sada bile glavni orijentir pa su čak i ulice dobijale naziv po njima. Tako su neke od ulica u prošlosti našeg grada nosile sledeće nazive: Kod tri violine, Fazanova, a ulica Bara četiri krajcare, dobila je naziv zbog toga što je odlukom austrijskog dvora svaki vlasnik čamca koji je ulazio svojim čamcem u grad preko bare, morao platiti četiri krajcare.

Kafane su nekada bile glavni orijentir za snalaženje u gradu!

Još jedna ulica našeg grada uspela je da zadrži svoj naziv sve do danas, a to je ulica Zemljane ćuprije. Do polovine 18. veka u Novom Sadu je postojao izuzetno dugačak dunavski rukavac koji se protezao sve do današnjih ulica Matice srpske, Nikolajevske, Skerlićeve, Natoševićeve ulice i današnjeg Trifkovićevog trga.

Na ovom dugačkom rukavcu postavljena su tada dva prelaza, koja su bila nasuta zemljom i kukuruzovinom. Ovi prelazi su mnogim Novosađanima u ono vreme znatno skraćivali put, a poznato je da su u ulici Zemljane ćuprije živeli siromašni ljudi i to su najčešće bile zanatlije kao i nadničari.

U današnje vreme samo nekoliko ulica Novog Sada nosi nekadašnje nazive od pre čak 200 godina. Tu spada Pećka ulica, kao i Lađarska izuzetno uska i kratka ulica, koja spada u tih nekoliko i u njoj ima samo četiri kuće. I da još navedemo da je Novi Sad imao i svoj Šećer Sokak.

 

I danas dobro pamtim šetnju prelepim gradom Prag u neko prošlo vreme, a ono što me tada posebno fasciniralo, bile su postavljene table sa nazivima ulica Praga, ali ne tako obične. U to vreme na uglu svake ulice, bila je postavljena tabla sa trenutnim nazivom ulice, ali je iznad najnovijeg naziva bio ispisan stari naziv ulice preko koga je postavljen veliki crveni znak X (precrtan stari naziv ulice).

Bilo bi izuzetno interesantno da se pokrene projekat ispisa starih naziva ulica Novog Sada iznad postojećih naziva ulica ili da se formiraju posebne table sa starim nazivima. Sve je to deo istorije koju ne možemo promeniti, a izvesno je da bi ovakav projekat bio prepoznat i prihvaćen kako kod građana Novog Sada, tako i turista koji u naš grad dolaze.

A ako tražite ulicu koja vam se sviđa i u kojoj želite kupiti neku nekretninu, a ulicu ne možete pronaći, preporučujemo vam da odmah pozovete Solis Nekretnine, jer će vam iskusni agenti pomoći u pronalaženju ulice koju tražite. I ne samo to odmah će vam preporučiti nekretninu koju u toj ulici imaju u ponudi na prodaju.

fotografije: www.facebook.com/stare.ns/